การบำบัดด้วยแสง (Photodynamic Therapy, PDT)

การบำบัดด้วยแสง (Photodynamic Therapy, PDT) เป็นกระบวนการที่ใช้การตอบสนองทางเคมีที่เกิดจากแสง เรียกอีกชื่อหนึ่งว่าการรักษามะเร็งด้วยโฟโตไดนามิค หลักการพื้นฐานคือการใช้สารไวแสงที่มีคุณสมบัติการสะสมในเซลล์เป้าหมาย (ฉีดสารไวแสงผ่านหลอดเลือดดำ เซลล์มะเร็งจะดูดซับสารไวแสง) จากนั้นใช้แสงที่มีความยาวคลื่นเฉพาะฉายไปที่บริเวณเนื้องอก สารไวแสงดูดซับพลังงานจากโฟตอนแล้วกระตุ้นให้อิเล็กตรอนบางส่วนอยู่ในสถานะกระตุ้น สารไวแสงที่ถูกกระตุ้นจะถ่ายทอดพลังงานให้กับออกซิเจน ทำให้เกิดอนุมูลออกซิเจนที่มีความไวต่อปฏิกิริยาออกซิเดชัน (radical oxygen species, ROS) อนุมูลออกซิเจนเหล่านี้ทำการออกซิไดซ์โครงสร้างของเซลล์ ความเสียหายที่เกิดจากออกซิเดชันนี้อาจเป็นความเสียหายของเยื่อหุ้มเซลล์หรือโปรตีน เมื่อความเสียหายจากออกซิเดชันสะสมถึงระดับที่กำหนด เซลล์เป้าหมายจะเริ่มตายตัวลง

องค์ประกอบสำคัญของการบำบัดด้วยแสงมีสามประการ:

1. สารไวแสง: คุณสมบัติในการไวแสง คุณสมบัติในการดูดซับแสง และคุณสมบัติในการชี้เป้า กำหนดความสามารถในการใช้งานทางคลินิกและขอบเขตการใช้งาน

2. แสงที่ใช้ฉาย: ความถูกต้องของความยาวคลื่น ความเสถียรในการส่งออก และความน่าเชื่อถือของการฉายแสงเป็นปัจจัยที่สำคัญที่กำหนดผลการรักษา

3. ออกซิเจน

กลไกการทำงานและคุณสมบัติทางคลินิก:

ในปริมาณสารไวแสงที่แนะนำในทางคลินิก สารไวแสงเองไม่มีคุณสมบัติในการทำลายเซลล์ จะเกิดคุณสมบัติในการทำลายเซลล์เมื่อได้รับการกระตุ้นจากแสงและในขณะเดียวกันมีออกซิเจนเข้าร่วมในกระบวนการการทำงาน

การฉายแสงเลเซอร์ที่มีความยาวคลื่นเฉพาะจะกระตุ้นให้สารไวแสงที่ถูกดูดซับได้รับการกระตุ้น และสารไวแสงที่ถูกกระตุ้นจะถ่ายทอดพลังงานให้กับออกซิเจนรอบๆ ก่อให้เกิดออกซิเจนในรูปแบบที่มีความไวสูง

ออกซิเจนที่มีความไวสูงนี้จะทำปฏิกิริยาออกซิไดซ์กับโมเลกุลใหญ่หลายชนิดในเซลล์ เช่น เยื่อหุ้มเซลล์ ไมโทคอนเดรีย ไลโซโซม ทำให้เกิดความเสียหายที่ไม่สามารถซ่อมแซมได้ ส่งผลให้เซลล์ตาย

สารไวแสงที่ฉีดเข้าไปในร่างกายผู้ป่วยจะสะสมในเนื้องอกในปริมาณที่สูงเป็นพิเศษ โดยเฉพาะในเนื้อเยื่อบุผนังหลอดเลือดใหม่ในเนื้องอก ดังนั้นความเสียหายของหลอดเลือดที่เกิดจากการบำบัดด้วยแสงและการขาดออกซิเจนที่เกิดขึ้นในเนื้อเยื่อมะเร็งจะเป็นปัจจัยสำคัญในกระบวนการรักษาด้วยเทคนิคPDT 

การสะสมของสารไวแสงในเนื้องอกและการเลือกฉายแสงไปที่เนื้องอกจะรวมกันเป็นความสามารถในการสร้างความมั่นใจทางการรักษาถึงสองขั้น

แผนภูมิการรักษา

ข้อดี

1. มีความจำเพาะเจาะจงของการรักษาไม่ว่าจะเป็นชนิดหรือประเภทของโรคมะเร็ง

2. โดยมากจะใช้ในการรักษาโรคมะเร็งที่มีรอยโรคที่สามารถเห็นได้ชัดหรือที่เรียกกันว่ามะเร็งก้อน

3. อัตราการรักษาหายขาดสูงถึง 90% สำหรับมะเร็งระยะแรกซึ่งมีต้นกำเนิดเดิมเช่น โรคมะเร็งหลอดอาหารและโรคมะเร็งปอด และสำหรับการรักษาโรคมะเร็งที่อยู่ในระยะกลางและระยะสุดท้ายผู้ป่วยมีอัตราของโรคดีขึ้นถึง 70% 

4. มีความเป็นพิษต่ำ ปลอดภัย ไม่มีผลต่อการกดภูมิคุ้มกัน

5. ไม่ส่งผลกระทบต่อการรักษาอื่นๆ สามารถใช้ร่วมกับการผ่าตัด การฉายรังสี และการทำเคมีบำบัดได้

6. ใช้เวลารักษาสั้น

7. เห็นผลภายใน 48-72 ชั่วโมง

การประยุกต์ทางคลินิก

• โรคมะเร็งช่องปากและลำคอ: โรคมะเร็งช่องปากระยะแรก โรคมะเร็งหลังโพรงจมูก มีอัตราประสิทธิภาพ 75%-100%

• โรคมะเร็งหลอดอาหาร: รักษามะเร็งตำแหน่งแรกเริ่มแบบในที่ได้อย่างสมบูรณ์แบบ; ปรับปรุงอาการอุดตันของมะเร็งหลอดอาหารแบบลุกลามได้อย่างมีประสิทธิภาพ; มีประสิทธิภาพในการรักษามะเร็งหลอดอาหารส่วนคอ; สามารถรักษามะเร็งหลอดอาหารที่กระจายตัวอยู่ใต้เยื่อเมือกได้; สำหรับมะเร็งหลอดอาหารที่เติบโตเข้าสู่ภายในช่องว่างและมีการวางแผ่นรอง สามารถทำลายเนื้องอกในช่องว่างได้

• การเปลี่ยนแปลงของเซลล์เยื่อบุผิวหลอดอาหาร(Barrett’s Esophagus): ไม่เพียงแต่สามารถขจัดเซลล์ Barrett’s Esophagus ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ยังช่วยป้องกันโรคมะเร็งหลอดอาหาร

• โรคมะเร็งปอด: อัตราการรักษาหายขาด 90% สำหรับโณคมะเร็งหลอดลมระยะแรก, ปรับปรุงอาการมะเร็งหลอดลมแบบลุกลามสิ่งมีการอุดตันได้มากถึง 85%

• โรคมะเร็งกระเพาะอาหาร: อัตราการรักษาหายขาด 85% สำหรับโรคมะเร็งกระเพาะอาหารตำแหน่งแรกเริ่ม; ปรับปรุงอาการโรคมะเร็งกระเพาะอาหารแบบลุกลามได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• โรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ: สามารถรักษาหายขาดมะเร็งตำแหน่งแรกเริ่ม, อัตราประสิทธิภาพ 71% สำหรับโรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะแบบลุกลาม

• โรคมะเร็งอื่นๆ ที่มีประสิทธิภาพในการรักษา: มะเร็งลำไส้ใหญ่และลำไส้ตรง, มะเร็งท่อน้ำดี, เหมาะสำหรับมะเร็งท่อน้ำดีบริเวณตับ, มะเร็งตับอ่อนและมะเร็งบริเวณหัวนมเล็ก, มะเร็งช่องท้อง, มะเร็งเมโซเธลิโอม, มะเร็งตับ, มะเร็งสมอง, มะเร็งทางเดินปัสสาวะและสืบพันธุ์

การบำบัดด้วยแสง (Photodynamic Therapy, PDT) คุณสมบัติ